
पं VàYmZ Za|Ð ‘moXtÀ¶m AܶjVoImbr Pmboë¶m g§ajU {df¶H g§gXr¶ g{‘VrZo ‘mM© 2024 À¶m n{hë¶mM AmR dS çmV nmMì¶m {nT rÀ¶m ‘ܶ‘ dOZr JQ mVrb àJV bT mD {d‘mZ (A°S ìhmÝgS {‘{S ¶‘ H m°å~°Q EAaH« mâQ -µ A°‘H m) {d‘mZm§Mo A{^H ënZ ({S PmB©Z) d nmM AmXràmê nm§Mo (àmoQ moQ mB©n) CËnmXZ H aʶmÀ¶m àH ënmbm ‘mݶVm {Xbr. ¶m àH ënmMo àma§{^H ‘yë¶ åhUyZ 15,000 H moQ r én¶o IMm©À¶m VaVwXrbmhr ‘mݶVm {‘imbr. ^maVmÀ¶m ¶m A{Ve¶ ‘hÎdmÀ¶m {d‘mZ àH ënmbm ¶m‘wio JVr {‘iob.
¶m {d‘mZmMo A{^H ënZ amï´ r¶ g§ajU g§emoYZ g§ñWoÀ¶m (S rAmaS rAmo) A§VJ©V ¶oUmè¶m EAaH« mâQ S oìhbn‘|Q EOÝgr (ES rE) ¶m g§ñWoÛmam H aʶmV ¶oUma AgyZ ~§Jiwê ¶oWrb qhXþñVmZ EamoZm°{Q Šg {b{‘Q oS (EMEEb) À¶m H maImݶmV nmM AmXràmê n {d‘mZm§Mo CËnmXZ g§ajU {gÕVogmR r A°‘H m ! Ho bo OmB©b. ¶mgmR r Mma dfmªMm H mbmdYr {ZYm©[aV AgyZ ˶mZ§VaÀ¶m EH m dfm©V n{hbo ¶eñdr CÈ mU hmoB©b, Ago {Z¶moOZ Amho.
A°‘H m ho nmMì¶m {nT rMo ñdXoer V§ÌkmZ {dH {gV H ê Z ˶m AmYmamda V¶ma H aʶmV ¶oUmao ‘ܶ‘ dOZr åhUOoM 25 Q Zr JQ mVbo àJV bT mD {d‘mZ AgyZ ˶mbm Xþhoar B§{OZm§Mr VmH X Amho. VgoM “ñQ oëW’ V§ÌkmZ AmYm[aV, åhUOoM AÚ¶mdV aS ma ¶§ÌUobmhr hþS Hy Z H mT Vm ¶oUma Zmhr, Aer Odinmg AÑî¶ Aer {d‘mZmMr aMZm Agob. aS ma ¶§ÌUoà‘mUoM Adaº (BÝ’« maoS – Am¶Ama), boPa qH dm Am°pßQ H b ¶§ÌUm§À¶m ‘mY‘mVyZhr ¶m {d‘mZmMm emoY bmdUo H R rU Agob. ˶m‘wio eÌybm ¶m {d‘mZmMm doY KoUo A{Ve¶ H R rU Agob.
A°‘H m ¶m {d‘mZmMo AmUIr EH d¡{eï² ¶ Ago Agob H s ñdZm{VV hdm J«hU ¶§ÌUm åhUOoM “S m¶ìhQ ©a bog gwnagm°{ZH BZboQ ” (S rEgAm¶) ¶§ÌUoMm dmna Ho bm OmB©b. ÜdZrÀ¶m doJmnojm XþßnQ doJmZo OmʶmgmR r {d‘mZmMo dOZ H ‘r Agmdo bmJVo. ‘mÌ, ˶m doJmZo {d‘mZ àdmg H aV AgVmZm AZmdí¶H hdm B§{OZmV àdoe H ê Z¶o ¶mgmR r ‘moR r Jw§VmJw§VrMr ¶§ÌUm Agmdr bmJVo. ˶mZo {d‘mZmMo dOZ dmT Vo. S rEgAm¶ ¶§ÌUo‘wio ˶m Jw§VmJw§VrÀ¶m ¶§ÌUoMm dmna Q iVmo. åhUOoM {d‘mZmMm doJ dmT dʶmMr eжVm dmT Vo.
¶m{edm¶ AÚ¶mdV eómóo YmaU H aʶmMr A°‘H mMr A§VJ©V j‘Vm gw‘mao 1500 {H J«° Va A§VJ©V B§YZ YmaU j‘Vm 6500 {H J«° BVH s àM§S Agob. ~mø eómóo YmaU H aʶmMr j‘Vm 5500 {H J«° EdT r Agob Á¶m‘wio dOZmZo OmñV Agbobo ~m°å~ Am{U jonUmóo dmhÿZ ZoUo d eÌyda h„m H aVmZm S mJUo ¶m {d‘mZmbm ghO eж Agob.
A°‘H m ho {d‘mZ AZoH doJdJoù¶m ^y{‘H m {Z^mdy eH Umao åhUOoM pñd§J amob àH maMo Am{U ÜdZrnojm A{YH åhUOo ñdZmVrV (gynagm°{ZH ) JVr ghOnUo gmܶ H ê eH Umao Xþhoar B§{OZmMm dmna H aUmao Am{U ˶m‘wio dmT rd {dœmgmh©Vm Agbobo {d‘mZ Agob. A°‘H mMr nmM Am{Xàméno V¶ma H aVmZmM gd© MmMʶm§gmR r bmJUmao Z‘yZohr V¶ma H aUo Am{U àM§S à‘mUmV {d{dY MmMʶm KoD Z à˶oH V§ÌkmZ H moU˶mhr n[apñWVrV ¶eñdr hmoD eHo b ¶mMr ImVO‘m H aʶmMr ‘hËdmH m§jr ¶moOZm hm ¶m H m¶©H« ‘mMm A§J^yV ^mJ Agob. hr gmar V¶mar nmhVm, nyU© ^maVr¶ ~ZmdQ rMo A°‘H m ho V§ÌkmZmV H moR ohr H ‘r Z nS Umao OmJ{VH ñVamMo AÚ¶mdV d A˶mYw{ZH {d‘mZ åhUyZ ñWm{nV H aʶmMm à¶ËZ Amho. ho bT mD {d‘mZ Mma dfmªV V¶ma hmoB©b. åhUOoM 2028 ‘ܶo V¶ma Pmbo H s ˶mZ§Va EH – XrS dfm©V n{hbo CÈ mU ¶eñdr hmoD Z 2035 n¶ªV gmV ñ¹ mS´ Z åhUOo 126 {d‘mZo ^maVr¶ dm¶ygoZoV gm‘rb H ê Z KoVbr OmVrb, Aer hr Iyn H ‘r doioV ‘moR r Pon KoʶmMrhr ¶moOZm Amho.
ES rE‘ܶo ¶m {d‘mZmÀ¶m AmaoIZmMo H m‘ 2008 nmgyZM àmW{‘H ñVamda gwê hmoVo Am{U 2023 ‘ܶo ˶mMo AmaoIZ d A{^H ënZ H m¶© OdiOdi eodQ À¶m Q ßß¶mV Ambo. H mhr àUmbr H mhr CnàUmbr ¶m§Mo CËnmXZ H ê Z ˶m§À¶m MmMʶmhr ¶eñdr Pmë¶m AmhoV. ˶m àUmbr EbgrE VoOg ¶m bT mD {d‘mZmda ¶eñdrnUo dmnaʶmV Amë¶m AmhoV. A°‘H m àJV bT mD {d‘mZm§Mo CËnmXZ ‘moR çm à‘mUmda H am¶Mo R abo Amho. ˶m ¶moOZoZwgma EHy U 126 {d‘mZo ^maVr¶ dm¶wXbm‘ܶo XmoZ Q ßß¶m§‘ܶo gm‘rb H ê Z KoVbr OmVrb. n{hbr XmoZ ñ¹ mS´ Z åhUOo 36 {d‘mZo A‘o[aH Z OrB© H§ nZrMr B§{OZo dmnê Z V¶ma Ho br OmVrb. B§{OZ hm {d‘mZmMm gdmªV ‘w»¶ ^mJ AgVmo. Vo ^maVr¶ ~ZmdQ rMo Agmdo Agm à¶ËZ AZoH df} Mmby Amho. ‘mÌ A˶§V H R rU H m‘ H ‘r H mbmdYrV nyU© H am¶Mo åhUyZ gܶm ^maVmZo OrB© ¶m A‘o[aH Z H§ nZrer H ama Ho bm AgyZ 98 {H bmoݶyQ Z (Ho EZ) ~b {Z‘m©U H aUmao AÚ¶mdV B§{OZ n{hë¶m 36 A°‘H m {d‘mZm§Zm ~g{dʶmV ¶oUma Amho. hr {d‘mZo 1.8 ‘°H åhUOo ÜdZrÀ¶m JVrnojm 1.8 nQ doJmZo CÈ mU H aʶmMr j‘Vm YmaU H aUmar AgVrb.
Xþgè¶m Q ßß¶m‘Yrb nmM ñ¹ mS´ Z åhUOoM 90 {d‘mZo A{YH àJV Aem ^maVmV {dH {gV H aʶmV ¶oV Agboë¶m B§{OZmMm dmna H ê Z ~Z{dbr OmUma AmhoV. ˶mgmR r 110 Ho EZ ~b {Z‘m©U H aUmao A{YH eº sembr B§{OZ ~Z{dʶmMo à¶ËZ gwê AmhoV. A‘o[aHo Mr OZab BbopŠQ´ H (OrB©), ’« mÝgMr g°’« Z qH dm ¶wHo Mr amoëg amB©g ¶mn¡H s EH m H§ nZrer ^mJrXmar H ê Z Vr B§{OZo {dH grV H aʶmV ¶oVrb. ˶mgmR r AÚmn ~mobUr Mmby AmhoV. A{YH eº sembr B§{OZm‘wio ¶m {d‘mZm§Mr CÈ mUmMr JVr 2.15 ‘°H åhUOo ÜdZrÀ¶m JVrnojm gìdmXmoZ nQ A{YH EdT r åhUOo OmñVrVOmñV Vmer 2633 {H ‘r EdT r Agob. dmT rd B§YZj‘Vo‘wio ¶m {d‘mZm§Mm n„m 3240 {H ‘r Va, bT mD n„m 1620 {H ‘r BVH m Agob.
“ñQ oëW’ åhUOo aS manmgyZ AÑî¶ amhʶmÀ¶m V§ÌkmZmgmR r ¶m {d‘mZmV YmVy§Mm dmna H ‘rVH ‘r Ho bm OmB©b. ˶m OmJr {d{dY àH maÀ¶m {‘l (H§ nmo{PQ ) nXmWmªMm dmna Ho ë¶m‘wio {d‘mZmMr H UIaVm Hw R ohr H ‘r hmoUma Zmhr, ‘mÌ Vo dOZmbm IynM hbHo hmoB©b. {edm¶ ˶mbm aS mada ghOnUo AmoiIy ¶oUma Zmhr Agm AmH mahr ghOnUo XoVm ¶oB©b. aS maH Sy Z ¶oUmè¶m BboŠQ´ m°{ZH Va§Jm§‘Yrb D Om© emofyZ KoUo qH dm Vo doJù¶mM {Xeobm namd{V©V H ê Z {d‘mZmMr Ñí¶‘mZVm H ‘r H aUo Aem H m‘m§gmR r {d‘mZm§À¶m n¥ð ^mJmMm nmoV (ga’o g Q oŠgMa) {d{eï àH mao ~Z{dbo OmVo. ˶mgmR r BboŠQ´ m°{ZH Va§J emofyZ KoUmao Img nXmW© dmnabo OmVmV. {d‘mZo aS mada {Xgy Z¶oV ¶mgmR r ho AmH ma d ˶m§Mr aMZm ‘moR çm ‘hÎdmÀ¶m AgVmV. ¶mbm ñQ oëW Q oŠZm°bm°Or qH dm AÑí¶rH aU V§ÌkmZ åhUVmV. ˶mMm Cn¶moJ ‘H mÀ¶m aMZoV Ho bm OmB©b.
ñdV…Mr bT mD {d‘mZo V¶ma H aʶmgmR rMr ¶moOZm AmIyZ ˶mgmR r 1984 gmbr S m°. H moQ m h[aZmam¶U ¶m§À¶m ZoV¥ËdmImbr S rAmaS rAmo A§VJ©V ES rEMr ñWmnZm H aʶmV Ambr hmoVr. ˶mAmYr ^maVmZo EME’ -24 åhUOoM qhXþñVmZ ’ m¶Q a ho AJXr àmW{‘H bT mD {d‘mZ {dH {gV H ê Z Aem 124 {d‘mZm§Mo CËnmXZ Ho bo hmoVo. ES rEMm n{hbm Q ßnm bmBQ H m°å~°Q EAaH« mâQ åhUOo EbgrEMm hmoVm. ¶m àH maÀ¶m {d‘mZmMo ¶eñdr CÈ mU 4 OmZodmar 2001 amoOr Pmbo. 2016 ‘ܶo ¶m VoOg {d‘mZm§À¶m n{hë¶m ñdm°S´ ZMm (ñ¹ m°S´ Z Z§. 45), AWm©V “âbmBªJ S° Jg©’ ¶m ZmdmZo AmoiIë¶m OmUmè¶m VwH S rMm ^maVr¶ dm¶wgoZoV g‘mdoe H aʶmV Ambm. 2019 ‘ܶo qhXþñWmZ AamoZm°{Q Šg {b.- EMEEbbm 83 VoOg {d‘mZm§À¶m {Z{‘©VrMm 46,898 H moQ r én¶m§Mm H m¶m©Xoe (dH© Am°S ©a) {‘imbm. dfm©bm 24 ¶m JVrZo hr 83 {d‘mZo XoD Z Pmë¶mda AmUIr 97 VoOg ‘mH© – 2 {d‘mZo ~ZdʶmgmR r AmUIr 67 hOma H moQ r én¶m§Mm H m¶m©Xoe XoʶmMr VaVyXhr AmYrM Pmbr Amho. VoOgMm nwadRm nyU© Pmë¶mZ§Va A°‘H m {d‘mZm§Mo CËnmXZ gwê hmoB©b. AJXr H ‘r doioV XOm©Mo gV˶ amIrV ¶m {d‘mZm§Mo CËnmXZ H aUo hr EMEEbgmR r narjoMr doi Amho.
(boIH S rAmaS rAmoÀ¶m Am‘©‘oÝQ [agM© BpÝñQ Q çyQ – EAmaB© Mo {Zd¥Îm g‘yh g§MmbH AgyZ Vmo’ m, am°Ho Q bm±Mg©, VgoM {d‘mZm§darb eómÌo ¶m {df¶mVrb VÁk AmhoV.)