भाaVmV ‘o ‘{hZmV CÝhmim AJXr Q moH mÀ¶m nmVirbm nmohMV gy¶© OUy AmJ AmoH Vmo Amho Ago dmQ Uo ñdm^m{dH Amho. nU ¶§Xm ‘o ‘{hݶmÀ¶m Xþgè¶m AmR dS çmV gy¶m©Zo  à˶jmV  IamoIaM  “AmJ’  AmoH br. 10 Am{U 11 ‘o amoOr gy¶m©da ^arV H Um§Mo e{º embr dmXi Cgibo. ho 2003 Z§VaMo gdm©{YH e{º embr gm¡admXi R abo. ¶m dmXim‘wio {dÚwV^m[aV H Um§Mo bmoQ n¥ÏdrÀ¶m {XeoZo ¶oV n¥Ïdrda ^yMw§~H s¶ dmXi Zm|Xdbo Jobo. ¶mMm n[aUm‘ åhUyZ eжVmo ’ º Y«wdr¶ àXoemV {XgUmam Y«wdr¶ àH me AJXr ^maVmVrb bS mI Am{U BVa H mhr XoemV XoIrb {Xgbm. ¶m gm¡a CÐoH mÀ¶m KQ Zm§Mr BòmoZo VrZ {R H mUm§hÿZ {ZarjUo KoVbr. b±Ja|O q~Xÿdarb Am{X˶ Eb 1 ¶mZ, M§ÐmÀ¶m H joV {’ aUmao Mm§Ð¶mZ -2 Am{U ^maVmVrb doYemim ¶m§Zr ¶m KS m‘moS tMm Aä¶mg Ho bm.

^maVmMo Am{X˶ Eb 1 ho ¶mZ gy¶© Am{U n¥Ïdr ¶m§À¶m Xaå¶mZ A§VamimVrb “Eb-1′ ¶m b±Ja|O q~Xÿ ^modVr {’ aV gy¶m©Mm gImob Aä¶mg H arV Amho. ¶mVrb VrZ “BZ-grQy ‘ CnH aUo Eb-1 b±Ja|O q~XÿOdirb dmVmdaUmVrb gm¡admV, ßbm‘m H U, gy¶m©Mo Mw§~H s¶ joÌ B˶mXtMm Aä¶mg H arV AmhoV. Va Mma XÿañW g§doXH CnH aUo gy¶m©À¶m dmVmdaUmMr {ZarjUo Zm|XdrV AmhoV. ¶m gd© CnH aUm§À¶m ‘mܶ‘mVyZ ¶m gm¡aKS m‘moS tMr {ZarjUo Zm|Xdbr Jobr.

Am{X˶ Eb 1 Zo Ho bobm Aä¶mg

Am{X˶ gmobma qdS nm{Q© H b EŠg{nar‘|Q (ASPEX) ¶m CnH aUmZo gm¡a KS m‘moS tXaå¶mZ CËg{O©V Pmboë¶m gm¡admVm§Mo JwUY‘© Am{U dU©H« ‘r¶ d¡{eï² ¶m§Mm Aä¶mg Ho bm. ¶mVyZ ho gm¡admV Am{X˶ Eb-1 Zo Zm|Xdbobo AmVmn¶ªVMo gdm©V doJdmZ gm¡admV R abo. VgoM gm¡admVmVrb ßbm‘mMo Vmn‘mZ XoIrb gdm©{YH Zm|Xdbo Jobo Amho. gm¡aCÐoH mÀ¶m H mimV D Om©dmZ Am¶Z PmoVm§‘ܶo gVV dmT Pmë¶mMohr AmT ibo.

Am{X˶ Eb-1 da ~§Jiwê À¶m ¶y Ama amd CnJ«h H| ÐmV {dH {gV Ho bo Jobobo XmoZ EŠgao ñnoŠQ´ mo{‘Q a XoIrb AmhoV. hm¶ EZOu Eb-1 Am°a{~qQ J EŠgao ñnoŠQ´ mo{‘Q a (HEL1OS) ho gy¶m©nmgyZ CËg{O©V D O}Vrb 10-150 {H bmo BbmoŠQ´ m°Z ìhmoëQ (keV) D O}À¶m loUr‘ܶo hmS © EŠg-ao (HXR) CËgO©ZmMo {ZarjU H aVo. Va gmoba bmo EZOu EŠgao ñnoŠQ´ mo‘rQ a (SoLEXS) 1.5 {H bmo BbmoŠQ´ m°Z ìhmoëQ nojm H ‘r loUr‘Yë¶m gm°âQ EŠg-ao CËgO©ZmÀ¶m Aܶ¶ZmgmR r ~Zdbo Jobo Amho.

gy¶m©À¶m n¥ð ^mJmdê Z CËg{O©V hmoUmao D O}Mo Am{U àmaUm§Mo AMmZH , Vrd« ñ’ moQ åhUOo gm¡a Ádmbm hmo¶. gm¡a S mJm§À¶m àXoemVyZ Mw§~H s¶ D O}Mr AmH pñ‘H gwQ H m Pmë¶mZo hm Am{dîH ma KS Vmo. EŠg loUrÀ¶m gm¡aÁdmbm YmoH mXm¶H ‘mZë¶m OmVmV. Am{X˶ Eb 1 darb XmoÝhr EŠgao ñnoŠQ´ mo{‘Q aZr ¶m Xaå¶mZ AZoH EŠg Šbmg gm¡aÁdmbm§Mr Zm|X KoVbr Amho.

Mm§Ð¶mZmZo Ho bobm Aä¶mg

Am{X˶ Eb 1 Zo Oer gy¶© Am{U n¥Ïdr Xaå¶mZÀ¶m AdH memVyZ ¶m KS m‘moS tMr {ZarjUo Zm|Xdbr VerM M§Ð^modVr {’ aV AgUmè¶m Mm§Ð¶mZ 2 À¶m H jU CnJ«hmZo (Am°{~©Q a) XoIrb M§ÐmÀ¶m Y«wdr¶ H joVyZ ¶m KS m‘moS tMm Aä¶mg Ho bm. ¶mdarb gmoba EŠg-ao ‘m°{ZQ a (XSM) ¶m CnH aUmZo gm¡a dmXimXaå¶mZ gy¶©Ûmao CËg{O©V D O}Vrb j {H aUm§Mm Aä¶mg Ho bm. ¶mÛmao Zm|Xdbr Jobobr {ZarjUo ¶yEg {OAmoñQ oeZar Am°naoeZb EÝìhm¶Z©‘|Q b g°Q obmBQ²g (GOES) ZoQ dH© À¶m {ZarjUmer V§VmoV§V OwiUmar hmoVr.

^maVmVrb doYemim§Zr Ho bobm Aä¶mg

Am§Y«àXoemVrb amï´ r¶ dmVmdaU g§emoYZ doYemioZo  (NARL)  XoIrb  O{‘Zrdê Z H mhr {ZarjUo Zm|Xdbr. n¥ÏdrÀ¶m Am¶Zm§~a (Am¶Zmopñ’ Aa) ¶m dmVmdaUr¶ ñVamVrb XmoZ q~Xÿ§‘Yrb EHy U ‘wº BboŠQ´ m°ÝgÀ¶m g§»¶oMo ‘moO‘mn Q moQ b BboŠQ´ m°Z H§ Q |Q (TEC) ¶m EH H mV Ho bo OmVo. Vrd« ^yMw§~H s¶ dmXim§À¶m doir, gm¡a dmè¶mMo D Om©dmZ H U n¥ÏdrÀ¶m Mw§~H s¶ joÌmer YS Hy Z Am¶Zm§~amVrb ßbm‘mÀ¶m nwZ{d©VaUm‘wio Q moQ b BboŠQ´ m°Z H§ Q |Q ‘ܶo KQ hmoD eH Vo. NARL doYemioZo 10 ‘oÀ¶m ‘ܶamÌr nmgyZ 11 ‘o À¶m gH min¶ªV Q moQ b BboŠQ´ m°Z H§ Q |Q ‘ܶo 50% nojm OmñV KQ Zm|Xdbr.

gm¡admXim§Mm n¥Ïdr^modVr {’ aUmè¶m CnJ«hm§da XoIrb n[aUm‘ hmoD eH Vmo. ¶m gm¡admXim‘wio ^maVmÀ¶m  n¥Ïdr g‘rn H joVyZ {’ aUmè¶m CnJ«hm§Mr H jm X¡Z§{XZ gamgar nojm nmM Vo ghm nQ rZo AmHw§ MZ nmdbr Agë¶mMo AmT ibo. ^ypñWa H joV AgUmè¶m CnJ«hm§da XoIrb ¶m gm¡admXimMm H mhrgm n[aUm‘m Pmë¶mMo {Xgbo. nU EH§ XaM gJio ^maVr¶ CnJ«h ¶m gm¡admXimVyZ ~Mmdbo Zm{dH  (NaVIC)  ¶m ^maVmÀ¶m ñdXoer pñWVrXe©H ¶§ÌUoÀ¶m àUmbrV ¶m gm¡a dmXimMm ’ magm n[aUm‘ Pmbm Zgë¶mMo Bòmo ZopìhJoeZ g|Q aZo Zm|Xdbo.

gy¶m©H Sy Z EImXr ‘moR r gm¡aÁdmim n¥ÏdrH S o Ponmdbr Va n¥Ïdr^modVr {’ aUmè¶m CnJ«hm§nmgyZ Vo O{‘Zrdarb nm°da {J«S , g§Xoe ¶§ÌUm AMmZH  ~§X nSy eH VmV. ¶m gmR rM OJ^amVrb àJV Xoem§À¶m AdH me g§ñWm gVV gy¶m©Mo {ZarjU      H arV AgVmV. AmVm BòmoZo XoIrb ¶m n§º sV ‘mZmMo ñWmZ {‘idbo Amho.

(boIH Zm{eH pñWV g§JUH A{^¶§Vm Am{U hm¡er IJmob {ZarjH d Aä¶mgH AmhoV.)